مضرات استفاده از اسانس‌های خوراکی

اسانس‌ها مواد معطر و پیچیده‌ای هستند که در گیاهان وجود دارند و استفاده از آن به حداقل 4500 سال پیش باز می‌گردد که در مناسک مذهبی و نگهداری مواد غذایی کاربرد داشت. اسانس‌ها ابتدا، یعنی در دوره مصر باستان به‌عنوان عطر و آرومات و در حمام‏‏های آروماتیک و انجام مراسم مذهبی، آئین‌ها و نیز مداوای بیماران استفاده می‏کردند. گیاهان معطر و عصاره‏‌های اسانس دارشان از هزاران سال پیش در عطرسازی، لوازم‌آرایشی و مقاصد مذهبی استفاده می‏شدند ولی کاربرد اسانس‌ها در درمان بیماری‏های امروزی قدری کمتر شده است. خواص ضد باکتریایی اسانس‌ها و رزین‏ها به میزان زیادی توسط مصریان در حدود 3000 سال پیش از میلاد مسیح شناخته‌شده بود. آن‌ها از این مواد، در مومیایی کردن امواتشان استفاده می‏کردند. در واقع توسعه و کاربرد آرایشی این مواد طبیعی از آن زمان آغاز گردیده است.

سایر اقوام نظیر چینی‌‏ها، هندوها، یونانی‌‏‏ها کم‌وبیش به آثار درمانی گیاهان معطر توجه داشته‏‌اند. در طب سنتی ایران هم به این امر توجه شده و به‌عنوان مثال از روغن‏های اسانس دار گیاهی، برای درمان بیماری‏ها استفاده می‏شده است.

اسانس‌ها بسته به نوع تیره‏‌های گیاهی ممکن است در اندام‌های زیر تجمع یابند:

• اندام‌های ترشحی مانند کرک‏های غده‏ای (در تیره نعناعیان)
• سلول پارانشیم تغییریافته (در تیره فلفل)
• لوله‏‌های اسانسی به نام Vittae)در تیره چتریان)
• کانال‏های لیزوژن (در تیره کاج و مرکبات)

در گیاهان تیره کاج، اسانس‏ ممکن است در تمام سلول‌ها وجود داشته باشند. ولیکن در گل سرخ اسانس‏ به مقدار قابل توجهی در گلبرگ وجود دارند.

افزودنی‌ها عملکردهای متنوعی در مواد غذایی دارند که اغلب توسط مصرف‌کننده دست‌کم گرفته می‌شود. اگر بخواهیم غذایمان را خودمان درست کنیم، برداشت، شست‌وشو و خردکنیم و سپس چندین ساعت را صرف پخت و پز یا کنسرو کردن کنیم و افزایش ریسک فاسدشدن ماده غذایی را بپذیریم، برخی از مواد افزودنی را می‌توانیم حذف کنیم؛ اما امروزه اکثر مصرف‌کنندگان به مزایای تکنولوژیکی، زیبایی و راحتی که مواد افزودنی ایجاد می‌کنند، اعتماد کرده‌اند.

بهبود طعم، بافت و ظاهر با افزودن اسانس‌ها: طعم‌دهنده‌های طبیعی و سنتزی و همچنین شیرین‌کننده‌ها به‌منظور بهبود طعم به غذاها اضافه می‌شوند. رنگ‌های غذا باعث حفظ و بهبود ظاهر غذا می‌شوند. امولسیفایرها، پایدار کننده‌ها و ضخیم کننده‌ها به محصولات غذایی بافت می‌دهند و متناسب با انتظار مصرف‌کنندگان می‌باشد. عوامل ور آورنده به افزایش حجم در طول پخت کمک می‌کنند. برخی از مواد افزودنی هم به کنترل اسیدی یا قلیایی بودن غذاها کمک می‌کنند درحالی‌که مواد افزودنی دیگر به حفظ طعم و جذابیت غذاهای کم‌چربی کمک می‌کنند.

هنگام ارزیابی ایمن بودن یک ماده و آیا اینکه باید آن را تائید کرد، سازمان غذا و دارو موارد زیر را در نظر می‌گیرد:

• ترکیب و ویژگی‌های ماده
• مقداری که به‌طور معمول باید مصرف شود.
• اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت بر سلامتی
• عوامل ایمنی مختلف

بررسی این ترکیبات به هدف تعیین یک حد مصرف امن عبارت است از مقداری از ماده‌ی نامطمئن که مصرف آن بدون ضرر تلقی می‌شود، انجام می‌گیرد. به‌عبارتی‌دیگر، محدوده‌ی مصرفی که مورد تأیید قرار می‌گیرد، بسیار کمتر از مقداری است که مصرف آن منجر به ایجاد اثرات مضر می‌شود. به دلیل محدودیت‌های غیرقابل انکار علم، سازمان غذا و دارو به‌طور کامل و یقین نمی‌تواند از عدم وجود هرگونه خطر در ماده افزودنی اطمینان حاصل کند؛ بنابراین سازمان غذا و دارو می‌بایست بر اساس بهترین علم موجود و در دسترس، زمانی که یک ماده افزودنی برای اولین بار استفاده می‌شود ایمن و بی‌خطر بودن برای مصرف‌کننده را تشخیص دهد. اگر یک ماده افزودنی مورد تأیید قرار گیرد، سازمان غذا و دارو قوانینی شامل مواد غذایی مجاز به استفاده، حداکثر مقدار مورداستفاده و نحوه نمایش آن روی برچسب ماده غذایی را تبیین می‌نماید. اگر شواهد جدید نشان می‌دهد که یک محصول که در حال استفاده است ممکن است ایمن نباشد یا اگر میزان مصرف به‌اندازه‌ای تغییر کند که نیاز به بازنگری دیگری باشد، مقامات فدرال ممکن است استفاده از آن را ممنوع یا مطالعات بیشتری انجام دهند تا تعیین کنند که آیا هنوز هم ایمن و بی‌خطر است و می‌تواند استفاده شود. مقرراتی تحت عنوان عملیات تولید خوب (GMP) مقدار مواد افزودنی مورداستفاده در غذاها را به مقدار لازم برای دستیابی به اثر موردنظر محدود می‌کند.

• مصرف بیش از حد اسانس‌ها باعث تحریک دستگاه گوارش شده و ممکن است سبب تهوع و اسهال و استفراغ گردد.
• عوارض جانبی نامطلوب ناشی از استفاده بیش از حد از اسانس‌ها بر روی سقط جنین با دوزهای مصرفی بالا دیده‌شده است.
• اسانس‌ها در اثر تماس موضعی، به‌مرور زمان تولید آلرژی می‌کنند مانند سینامالدئید موجود در اسانس دارچین.
• برخی از اسانس‌ها ایجاد حساسیت به نور و واکنش‌های فتوتوکسیک می‌کنند که به‌صورت التهاب پوست و تشکیل تاول مشاهده می‌شوند؛ مانند اسانس لیمو و اکالیپتوس.
• اثر سرطان‌زایی گیاه زعفران که حاوی سافرول است بر روی کبد مشخص شده است.
• اسانس Calmus سبب تومورهایی در ناحیه زخم‌های دئودنال می‌شود. تعداد کمی از روغن‌های اسانسی در دوزهای سمی بالای خود، سبب بیهوشی، فلج و سکته ناقص شده­­‌اند که این ضایعات برگشت‌ناپذیر بوده و ضایعات عمده‌ای در افت باقی می‌گذارند؛ مانند آلفا و بتا توجون در تربانتین و آپیتول در اسانس جعفری.

منابع:

hidoctor.ir

irancookshop.com